Η Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη μάς μιλά
Η Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη είναι Ιστορικός Τέχνης. Έχει σπουδάσει Ιστορία Τέχνης και Μουσειολογία (Διδακτορικό, Boston University, Μασαχουσέτη), εργάστηκε και διοργάνωσε εκθέσεις στην πανεπιστημιακή γκαλερί του Boston University, και στη συνέχεια δίδαξε στο Boston College της Βοστόνης Ιστορία της Ευρωπαϊκής και Αμερικανικής Τέχνης του 19ου και 20ού αιώνα, όπως επίσης και Ιστορία της Φωτογραφίας. Το 2006 ξεκίνησε την γκαλερί Citronne στον Πόρο.
Μιλήστε μας για τη δουλειά σας.
H γκαλερί Citronne εφέτος συμπληρώνει δεκαπέντε «θερινά» έτη ζωής και λειτουργίας. Η γκαλερί ξεκίνησε από μεράκι, αγάπη και ίσως άγνοια για τον χώρο του εμπορίου της τέχνης. Για αυτό και είναι ένας ίσως λίγο ανορθόδοξος εμπορικός χώρος. Αποσκοπεί να λειτουργήσει ως φορέας πολιτισμικής διαχείρισης, ως φόρουμ για ανταλλαγή εικαστικών ιδεών και απόψεων. Το σημερινό κοινωνικό και ιστορικό γίγνεσθαι φέρνει στην επιφάνεια ερωτήματα και προβληματισμούς οξείς, με κατανόηση ελλιπή ή και ανύπαρκτη. Η εποχή την οποία διανύουμε ως άτομα και ως πολίτες μάς επιτάσσει θεματικές που υπερβαίνουν την εμπειρία μας, συχνά και την αντίληψή μας. Στη χώρα μας η ανάγκη για απαντήσεις, για μια πρόταση ερμηνείας, είναι αισθητή και αυξητικά πιεστική. Χρειάζεται επιτακτικά η υπερβατική παρέμβαση της Τέχνης.
Ποια είναι η σχέση σας με την περιοχή;
Στον Πόρο πήγα για πρώτη φορά τα Χριστούγεννα του 1988. Στην πρώτη αυτή επίσκεψη μου φάνηκε ότι ο τόπος απέπνεε μια μελαγχολία, όπως συμβαίνει συνήθως στα ελληνικά νησιά τον χειμώνα. Ο Πόρος είναι ένα ιδιότυπο νησί. Η θάλασσα, ακύμαντη σαν λίμνη, δεν χωρίζει· συνδέει με τον αντικρινό Γαλατά. Στο νησί αυτό, όπου, παρά τις κοντινές αποστάσεις, δεν φθάνουν οι θορυβώδεις θερινοί ρυθμοί από τα γύρω νησιά, η ζωή κινείται καθησυχαστικά, σχεδόν αθόρυβα. Η κίνηση έρχεται φυσικά, από τις βάρκες και τα πλοία, αλλά και από το ανεπαίσθητο λίκνισμα των πεύκων, που κατεβαίνουν κλιμακωτά ως τη θάλασσα.
Η σχέση μου με τον τόπο κατ’ ουσίαν στήθηκε δεκαπέντε χρόνια πριν -μαζί με το σπίτι μας. Παρόλο που δεν πρόκειται για πατρογονικό κτίσμα, αυτό το κτίσμα του 19ου αιώνα στο λιμάνι από την πρώτη στιγμή απέκτησε το ύφος μιας προσωπικής κατοικίας. Αναπαλαιώθηκε, αλλά και ανασκευάστηκε. Ενσωμάτωσε τα χαρακτηριστικά μας, στέγασε τις εμπειρίες μας, απεικόνισε τις επιλογές και τον τρόπο της ζωής μας. Έγινε, δηλαδή, ένα κομμάτι εντεταγμένο στην τοπική παράδοση, αλλά και ένα άνοιγμα ενεργό στον ορίζοντα της θάλασσας. Τα παιδιά μας μεγάλωσαν στο σπίτι αυτό, από καλοκαίρι σε καλοκαίρι· έφτιαξαν τις δικές τους μνήμες, τις δικές τους αναφορές, τη δική τους τοπική ιστορία.
Έτσι καταλαβαίνω τον Πόρο, έτσι τον οικειοποιούμαι. Ενστερνίζομαι τη στενή του σχέση με την ξηρά, με την ακτή της Πελοποννήσου απέναντι: το Λεμονοδάσος, γνώριμο από τα εφηβικά μου διαβάσματα, την «Κοιμωμένη», που μας παραπέμπει στο ιστορικό συγκινητικό γλυπτό του Χαλεπά, τις αεικίνητες βάρκες στο λιμανάκι του Γαλατά. Στο νησί, τα πεύκα και η περίκλειστη θάλασσα, πάντα σχεδόν ήρεμη, σηματοδοτούν τα τοπία και τα κτίσματα: το ρομαντικό Λιμανάκι της Αγάπης, μετά τον Ρωσικό Ναύσταθμο, τη Βίλα Γαλήνη, με την πάντα ζωντανή μνήμη του Σεφέρη και του Θεοτοκά, το γραφικό εκκλησάκι στο κατάφυτο Δασκαλειό.
Σε αυτήν την ξεχωριστή ατμόσφαιρα διαμορφώθηκε στο ισόγειο του σπιτιού μας και η γκαλερί CITRONNE, ένας χώρος όπου διασταυρώνονται σύγχρονα ρεύματα της Τέχνης, όπου εκτίθενται έργα καλλιτεχνών από την Ελλάδα και από τη Διασπορά. Το όνομά της έρχεται φυσικά από το ομώνυμο δάσος, αλλά και από τη μεγάλη λεμονιά που βρήκαμε στην αυλή του σπιτιού.
Πώς έχει επηρεάσει η κρίση το έργο και τη ζωή σας και πώς την αντιμετωπίζετε;
Η σημερινή υγειονομική κρίση είχε σαν αποτέλεσμα γκαλερί και μουσεία να διακόψουν τη λειτουργία τους από τα μέσα Μαρτίου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η γκαλερί CITRONNE, όπως και άλλοι χώροι τέχνης, προσπάθησαν να βρουν νέους τρόπους να επιτελέσουν τον σκοπό τους, δηλαδή να μεταδίδουν τάσεις, ιδέες, αισθητική και γνώση σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό. Η κρίση, λοιπόν, ενίσχυσε τη χρήση νέων τεχνολογιών (διαδικτυακές παρουσιάσεις εκθέσεων και ξεναγήσεις), ώστε να κρατηθεί ζωντανή η επαφή του κοινού με τα εικαστικά και τους καλλιτέχνες.
Ποιες γνώσεις και ποια στοιχεία της προσωπικότητάς σας σας έχουν φανεί πιο χρήσιμα στη δουλειά σας;
Οι σπουδές μου στην ιστορία της τέχνης και το θεωρητικό υπόβαθρο που είχα πριν ξεκινήσω την γκαλερί βοήθησαν να μπορώ να κάνω σωστότερες επιλογές καλλιτεχνών και εκθέσεων. Να μπορώ να κρίνω κατά πόσον ένας καλλιτέχνης που παρουσιάζουμε στην γκαλερί είναι σημαντικός· αν, δηλαδή, τα όσα δείχνει σηματοδοτούν την εποχή του και, δυνάμει, επεκτείνονται στο μέλλον.
Τι θα κάνατε διαφορετικά και τι θεωρείτε ότι έχετε κάνει πολύ σωστά στη σταδιοδρομία σας;
Ειλικρινά, δεν νομίζω ότι θα έκανα κάτι διαφορετικό. Ο Πόρος είναι επιλογή, αποκύημα μακράς σκέψης και η εκπλήρωση μιας ανάγκης. Εκτός από τις προφανείς οικογενειακές μας καταβολές, το νησί αυτό έχει μια μεγάλη παράδοση ως εστία και χώρος δημιουργίας. Καλλιτέχνες, συγγραφείς, διανοούμενοι έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους, ενισχύοντας την ιδιαιτερότητα της θέσης και του τοπίου. Πόρος σημαίνει άνοιγμα, πέρασμα· αυτήν την ιδιότητα προσπαθεί να αναδείξει και να αξιοποιήσει η γκαλερί Citronne.
Επίσης, θεωρώ σημαντική τη συνεργασία της γκαλερί με το Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου, στο πλαίσιο της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων. Είναι το όγδοο καλοκαίρι εφέτος που στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας παρουσιάζονται έργα συγχρόνων καλλιτεχνών, τα οποία «συνομιλούν» με τα αρχαιολογικά εκθέματα του μουσείου.
Τι θα συμβουλεύατε ένα νεαρό άτομο που θα ήθελε να κάνει αυτό που κάνετε;
Να συνειδητοποιήσει ότι μια γκαλερί δεν είναι απλώς μια επιχείρηση, δεν αποσκοπεί αποκλειστικά σε οικονομικό κέρδος. Ασφαλώς, προϋπόθεση και ένας βασικός στόχος της γκαλερί είναι να μπορεί να αυτοσυντηρείται, δηλαδή να εξασφαλίζει τουλάχιστον μια οικονομική ισορροπία στη λειτουργία της, αλλά, παράλληλα, μια αίθουσα Τέχνης εκθέτει μια πολιτισμική πρόταση. Οφείλει να ασκεί ένα σύνθετο ρόλο, κοινωνικό, ενημερωτικό, παρεμβατικό και, γιατί όχι, και παιδαγωγικό.
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον, άμεσα και αργότερα;
Ο χώρος μας αλλάζει καθημερινά. Ανοίγεται και προσαρμόζεται στις αλλαγές τις οποίες επιφέρουν ο χρόνος, οι εξελίξεις, οι συνθήκες. Η σημερινή υγειονομική κρίση και οι συνέπειές της στην κίνηση των ανθρώπων έφερε την γκαλερί CITRONNE, όπως και τους άλλους πολιτισμικούς χώρους, μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα. Στην γκαλερί CITRONNE επιλέξαμε, όμως, να θεωρήσουμε την κρίση αυτή ως επίσπευση, αν όχι και ως ευκαιρία, να εντάξουμε την γκαλερί στις νέες τεχνολογίες, να συμμετάσχουμε στις νέες προκλήσεις, να εκμεταλλευτούμε τις νέες δυνατότητες. Σε αυτήν την απόφαση μας βοήθησε πολύ η προετοιμασία την οποία είχαμε ήδη ξεκινήσει, πολύ πριν η πανδημία μάς υποχρεώσει.
Είχαμε εξαρχής συνείδηση ότι όσο σημαντική είναι η αρτιότητα και η αισθητική ταυτότητα ενός χώρου Τέχνης εξίσου σημαντικός σήμερα είναι και ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται διαδικτυακά, μέσα από το site και τα social media (Facebook/Instagram). Παρακολουθώντας συστηματικά ανάλογες δραστηριότητες στο εξωτερικό, διαπιστώσαμε ότι οι νεότερες γενεές ενημερώνονται σχεδόν αποκλειστικά από το διαδίκτυο και ότι πολύ συχνά η αφετηρία της αγοράς ενός έργου είναι η παρουσίασή του σε μία έγκυρη ηλεκτρονική πλατφόρμα.
Με αυτήν την εμπειρία, ερευνήσαμε, εργαστήκαμε και οργανώσαμε εγκαίρως τον τρόπο με τον οποίο θα επεκτείναμε και θα προβάλλαμε την γκαλερί σε αυτόν τον χώρο. Χρειαζόταν, βέβαια, να επιλέξουμε μία πλατφόρμα, έναν χώρο όπου συμμετείχαν και άλλες σημαντικές γκαλερί. Εντοπίσαμε την Artsy, ως την πλέον έγκυρη πλατφόρμα, και αποφασίσαμε ότι αυτή θα μας εξέφραζε. Έτσι η γκαλερί CITRONNE εμφανίζεται εκεί ήδη από τις αρχές του Απριλίου. Παρουσιάζουμε αρχειακό υλικό από τις σημαντικές μας εκθέσεις, τα έργα των καλλιτεχνών τους οποίους εκπροσωπούμε, καθώς και έργα από το depot της γκαλερί.
Η γκαλερί ανοίγεται σε έναν πολύ ευρύτερο χώρο, ξεπερνώντας τους γεωγραφικούς περιορισμούς του φυσικού της χώρου στην Αθήνα ή στον Πόρο. Ανοίγεται σε ένα διεθνές κοινό. Ως πρόσφατα, το άνοιγμα αυτό εξασφαλιζόταν με μετακινήσεις και ταξίδια εκτός Ελλάδος -επί παραδείγματι στο Παρίσι, στον διεθνή χώρο του Ο.Ο.Σ.Α. Σήμερα, η τεχνολογία μάς προσφέρει πολύ μεγάλες δυνατότητες, αλλά φυσικά και πολύ σοβαρότερες προκλήσεις. Σε αυτό το νέο πλαίσιο, έξω από τα μέχρι πρότινος συνήθη, η γκαλερί εκτιμάται και μετριέται κατ’ αρχήν ως οργανωμένο πεδίο εικαστικής προβολής.
Σε αυτήν την πρώτη αναμέτρηση προστίθεται και το καλλιτεχνικό βάρος των καλλιτεχνών της σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι Έλληνες καλλιτέχνες, πολύ σημαντικοί και συχνά πρωτοπόροι κατ’ εμέ, είναι στο σύνολό τους σχεδόν άγνωστοι στο διεθνές κοινό. Αυτό σημαίνει ότι οι θεατές/επισκέπτες της πλατφόρμας δεν έχουν προκαθορισμένη, σχηματισμένη αντίληψη στο μυαλό τους, όπως συμβαίνει με τα έργα των γνωστών, διεθνών καλλιτεχνών, οι οποίοι συνυπάρχουν στην πλατφόρμα -επί παραδείγματι ο Georg Baselitz, ο Frank Stella, ο Andreas Gursky, ο Ai Weiwei κλπ. Στην γκαλερί CITRONNE, η επιδίωξή μας είναι να μετατρέψουμε το αρχικό αυτό μειονέκτημα σε πλεονέκτημα. Έχουμε μεγάλη εκτίμηση και εμπιστοσύνη στους καλλιτέχνες τους οποίους εκπροσωπούμε.
Πιστεύουμε, λοιπόν, ότι η δύναμη, οι ιδέες, η αισθητική, η πρωτοτυπία, οι πηγές έμπνευσης του έργου τους εκπέμπουν στον θεατή-δέκτη μια νέα διάσταση, ρωμαλέα, φρέσκια και ανεξάρτητη. Γι’ αυτό θεωρούμε ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες μπορούν να συναγωνιστούν τους ομοτέχνούς τους αλλοδαπούς σε παγκόσμια κλίμακα. Στην γκαλερί CITRONNE δεχόμαστε με πολύ ενθουσιασμό την πρόκληση αυτής της διεθνούς σύγκρισης.
Τι άλλο θα θέλατε να προσθέσετε;
Χρειαζόμαστε στη χώρα μας μια διπλωματική πολιτισμική πολιτική με εύρος και φαντασία. Ώς σήμερα η επικρατούσα αντίληψη περιορίζει την προβαλλόμενη Τέχνη, σε όλες της σχεδόν τις εκφάνσεις, στην Αρχαιότητα, με κάποια επέκταση και στο Βυζάντιο. Η σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία είναι σχεδόν παντελώς απούσα. Ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο ορίζουμε τον Τουρισμό είναι επιφανειακός, με έμφαση αποκλειστικά στο οικονομικό όφελος. Δεν υπάρχει μια συνολική εμπεριστατωμένη θεώρηση της σύγχρονης πολιτισμικής μας ταυτότητας. Ο Τουρισμός μπορεί και πρέπει να στηριχθεί και να διαδώσει τα πολιτισμικά μας προϊόντα, να προβάλει δηλαδή την πολιτισμική φυσιογνωμία της χώρας μας. Μια τέτοια πολιτική, εκτός από χρήματα, αποφέρει κύρος και επιρροή. Γι’ αυτό, άλλωστε, σε άλλες χώρες το κράτος είτε προβάλλει απευθείας τα σύγχρονα καλλιτεχνικά επιτεύγματα είτε ενθαρρύνει και ενισχύει τη σχετική ιδιωτική πρωτοβουλία.
